Międzynarodowa konferencja w Pszczynie z bogatym programem naukowym

Ponad 150 naukowców, leśników i miłośników przyrody z całej Europy spotkało się w Pszczynie, by uczcić 160 lat hodowli żubrów. Dwudniowa, 22. Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Żubr na Ziemi Pszczyńskiej – 160 lat” była jednym z najważniejszych wydarzeń poświęconych ochronie tego gatunku.

Historia i znaczenie

W 1865 roku książę Jan Henryk XI von Pless sprowadził z Białowieży pierwsze żubry, dając początek najstarszej na świecie zagrodowej hodowli. Żubry z Puszczy Białowieskiej przyjechały na Górny Śląsk koleją żelazną wprost na stację towarowa w Murckach, obecnie będących dzielnicą Katowic. Sprowadzenie żubrów do Pszczyny miało ogromne znaczenie dla uratowania gatunku od zagłady, a miejsce to stanowi najstarszą hodowlę żubrów na świecie. Dziś rezerwat „Żubrowisko” i zagrody w Parku Pszczyńskim są symbolem odradzania się gatunku w Europie. Nadleśniczy Zbigniew Ryś podkreślił, że od 1998 r. urodziły się 222 cielęta, z czego 165 trafiło do innych hodowli. Aktualnie w zagrodach w Pszczynie żyje prawie 40 żubrów.

Dzień pierwszy: film, historia i międzynarodowe raporty

Konferencję w dniu 11 września 2025 r.  otworzył film „Żubry w lasach pszczyńskich”, a następnie nadleśniczy Nadleśnictwa Kobiór omówił praktyczne aspekty hodowli w rezerwacie Żubrowisko. Kolejne prezentacje przybliżyły m.in. działalność Pokazowej Zagrody Żubrów w Pszczynie (prowadzonej przez Agencję Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej) oraz 160 lat ochrony żubra w Pszczynie przedstawił Jerzy B. Parusel. Uwagę przyciągnęło pytanie „Gdzie jest Plebejer?” a dotyczyło poszukiwania eksponatu samca – współtwórcy światowego stada żubrów.

W kolejnej części prof. Wanda Olech zaprezentowała wyniki badań nad poziomem inbredu w pszczyńskiej sublinii żubra oraz cele i efekty działań Europejskiego Centrum Ochrony Żubra (EBCC). Następnie Thomas Hennig, Rainer Glunz i Fred Zentner podsumowali 15 lat EBCC w Niemczech. Podobne sprawozdania zaprezentowali przedstawiciele Holandii, Czech, Hiszpanii i Szwajcarii.

Niepewna przyszłość Księgi Rodowodowej Żubrów. Brak redaktora zagraża unikatowej publikacji

Uczestnicy konferencji wyrazili zaniepokojenie przyszłością Księgi Rodowodowej Żubrów. Półtora roku po śmierci Jana Raczyńskiego, wieloletniego redaktora tego wyjątkowego rejestru, wciąż nie powołano nowej osoby na jego miejsce. Eksperci ostrzegają, że może to zagrozić ciągłości i wiarygodności publikacji a redaktorem powinna być osoba kompetentna i przeszkolona w zakresie jej prowadzenia, czyli wieloletni sekretarz redakcji.

Księga Rodowodowa Żubrów jest prowadzona nieprzerwanie od 1923 roku. To dzięki niej możliwe jest dokładne monitorowanie populacji tego gatunku na całym świecie – zarówno w hodowlach zamkniętych, gdzie zwierzęta mają znane pochodzenie, jak i w wolnych oraz półwolnych stadach, w których kontrola pochodzenia nie jest prowadzona. Rejestr pozwala co roku poznać liczbę żubrów żyjących na świecie, z podziałem na osobniki w zagrodach i te z populacji wolnych.

– Brak stabilnej kontynuacji pracy redaktora to realne zagrożenie dla spójności danych i dalszego funkcjonowania księgi. To dokument o fundamentalnym znaczeniu dla ochrony gatunku, bo dzięki niemu możemy kontrolować pulę genetyczną żubrów i opracowywać programy hodowlane – mówi prezes Stowarzyszenia Miłośników Żubrów prof. dr hab. Wanda Olech.

Przyrodnicy apelują o pilne powołanie sekretarza redakcji na pozycję redaktora oraz poszerzenie rady redakcji o osoby z zagranicy, co zapewni ciągłość prowadzenia Księgi i utrzymanie jej międzynarodowego autorytetu.

Popołudniowe wystąpienia objęły m.in.:

• holenderskie projekty hodowli w Maashorst i Veluwe (Arjen Boerman),
• 18 lat obecności żubrów na holenderskich wydmach w Kraansvlak (Simone de Maat),
• ochronę in-situ i ex-situ w Białowieskim Parku Narodowym (Urszula Janiel),
• reintrodukcję żubra w Parku Narodowym Szahdag w Azerbejdżanie (Zeynab Khalilova),
• 50 lat półwolnej hodowli w Damerower Werder (Fred Zentner),
• transport zwierząt kopytnych i praktyczne aspekty translokacji (Mateusz Kurzownik).

Sporą ciekawostką był referat litewskich naukowców o narodzinach bliźniąt żubrów różnej płci, po raz pierwszy w historii zarejestrowanych w Księdze Rodowodowej Żubrów. Wieczór zakończyła uroczysta kolacja integracyjna.

Dzień drugi: prawo, społeczeństwo i zdrowie

12 września  dominowały tematy społeczne i prawne.

• Magdalena Wilk przedstawiła wstępne wyniki badań opinii mieszkańców różnych gmin na temat liczebności populacji żubra.
• Mikołaj Mazan postawił odważne pytanie: Czy żubr może mieć osobowość prawną?
• Kilka prezentacji dotyczyły problemów ochrony zdrowia żubrów, poziomu i konsekwencji występowania różnych pasożytów, czy zmian patologicznych związanych z urazami czy wiekiem żubrów.

Władze i podsumowanie

W konferencji uczestniczyli m.in. starosta pszczyński Grzegorz Wanot, burmistrz Pszczyny Dariusz Skrobol, Prezes WFOŚiGW w Katowicach, dyrektor RDLP w Katowicach, dyrektor RDOŚ w Katowicach oraz przedstawiciele Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Po zakończeniu obrad uczestnicy odwiedzili zagrody pokazowe w Jankowicach i Parku Pszczyńskim.

Starosta Grzegorz Wanot podkreślił, że żubr to symbol siły, wytrwałości i lokalnej tożsamości. Z tej okazji wręczono zasłużonych pracownikom prestiżową statuetkę „Żubra Pszczyńskiego”.

Wnioski na przyszłość

Konferencja nie tylko podsumowała 160 lat tradycji, lecz także wskazała kierunki badań i ochrony żubra na kolejne dekady. Pełny program wystąpień można znaleźć w oficjalnym harmonogramie (PDF).

Post powstał w ramach umowy nr 2/ 2024/Wn50/EE-ee/D z dnia 04.01.2024 r. dofinansowanej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.